انسداد كانال نخاعي | دليل اصلي دردهاي فزاينده در پايين تنه

انسداد كانال نخاعي يكي از رايج ترين بيماري هاي اسكلتي است كه اصولا در سنين بالا بروز مي‌كند و مشكلات متعددي را براي مبتلايان ايجاد مي‌كند، براي درك و شناخت بهتر اين عارضه با ما همراه باشيد.

دكتر قاسم اسحاقي – ستون فقرات ما براي اينكه بتوانيم خم و راست شويم و در جهات مختلف حركت كنيم، يكپارچه درست نشده است، بلكه مانند دانه‌هاي تسبيح تكه تكه درست شده است و سپس به هم متصل شده است.

هر مهره با مهره بالايي توسط سه ساختمان به هم متصل مي‌شود. يكي در جلو كه ديسك نام دارد و دو ساختمان در عقب كه فاست facet يا مفاصل مهره‌ها نام دارد.

اين ساختمان‌ها توسط ليگامان هايي محكم به هم متصل مي‌شوند به طوري كه ما مي‌توانيم به جلو و عقب و طرفين حركت كنيم خم شويم بدون اينكه مهره هاي ما جابجا شوند.

بنابراين بين هر دو مهره يك سوراخ وجود دارد كه سوراخ بين مهره اي ناميده مي‌شود و از داخل اين سوراخ يك ريشه عصبي خارج شده كه به اندام‌هاي تحتاني مي‌رود و باعث حركت عضلات مي‌شود.

در عده اي از افراد جامعه اين فاست‌ها يا مفاصل هاي پشت مهره بيش از حد رشد مي‌كنند و در نتيجه جا براي ريشه عصبي تنگ مي‌شود. به اين بيماري را انسداد كانال نخاعي مي‌گويند.

انسداد كانال نخاعي يعني سوراخ هايي كه عصب از درون آنها خارج مي‌شود به دلايل نا معلومي تنگ ميشود. انسداد كانال نخاعي باعث فشار روي عصب و در نتيجه ايجاد درد و بي حسي ميشود، كه به قسمت تحتاني كمر، باسن و پاها كشيده مي‌شود.

انسداد كانال نخاعي

گزينه هاي درماني براي انسداد كانال نخاعي شامل داروهاي ضد التهاب، فيزيوتراپي و تزريق استروئيد است. پزشكان ممكن است جراحي را براي مبتلايان به انسداد كانال نخاعي حاد توصيه كنند.

بيماران مبتلا به انسداد كانال نخاعي مدتي پس از ايستادن يا راه رفتن دچار درد شديد و افزايش يابنده در ناحيه باسن، ران و عضلات ساق پا در يك طرف يا دو طرف مي‌شوند. انسداد كانال نخاعي مي‌تواند منتشر باشد.

انواع انسداد كانال نخاعي چيست ؟

انسداد كانال نخاعي را به انواع مختلفي تقسيم كرده‌اند، از لحاظ محل، انسداد كانال نخاعي را به سه دسته تقسيم مي‌كنند.

1. نوع مركزي
2. نوع محيطي
3. نوع تنگي سوراخ بين مهره اي.

هم از لحاظ باليني و هم از لحاظ ام آر آي، هر كدام از اين سه نوع تنگي علائم متفاوتي دارند. اما در بيماران پيشرفته معمولاً هر سه قسمت تنگ مي‌شوند.

بيماران مبتلا به انسداد كانال نخاعي مركزي معمولاً به صورت لنگش متناوب مراجعه مي‌كنند يعني بيمار بعد از مدتي ايستادن يا راه رفتن دچار خستگي پاها مي‌شود و عملاً نمي‌تواند به راه رفتن ادامه دهد و مجبور است چند دقيقه استراحت كند.

سپس به راه رفتن خود ادامه دهد. بيماران مبتلا به انسداد كانال نخاعي محيطي علائم درد ريشه عصبي و هم درجاتي از لنگش متناوب را نشان مي‌دهند.

بيماران مبتلا به نوع سوم انسداد كانال نخاعي، يعني تنگي سوراخ عصبي كه در آنها فقط سوراخ عصبي تنگ مي‌شود به صورت درد شديد تير كشنده در اندام تحتاني است كه علائم آنها شبيه علائم پارگي ديسك كمر است و لنگش متناوب معمولاً ندارند.

انسداد كانال نخاعي

عوامل انسداد كانال نخاعي

۱- افزايش سن :

اصولاً با افزايش سن افراد دچار انسداد كانال نخاعي مي‌شوند. زيرا مفصلهاي پشت ستون مهره‌ها كه فاست facet ناميده مي‌شوند دچار ساييدگي و در نتيجه خارج شدن از شكل طبيعي و در واقع دچار بزرگ شدن فاست‌ها مي‌شوند.

زيرا با افزايش سن عضلات ما تحليل مي‌روند، ليگامان هاي ما شل مي‌شوند و در نتيجه به فاست‌ها فشار بيشتري مي‌آيد و ناپايدار و لق مي‌شوند.

فاست‌ها براي جبران اين فشار و ايجاد پايداري در ستون مهره‌ها و جلو گيري از لق شدن ستون فقرات مجبورند سطح تماس خود را زياد كنند. يعني مجبورند بزرگتر شوند تا بتوانند فشار وزن ما را تحمل كنند و همين باعث انسداد كانال نخاعي مي‌شود.

۲- ژنتيكي :

در عده اي از افراد قطر كانال نخاعي كوچكتر از افراد عادي جامعه است.

۳- شغل هاي سنگين :

قاعدتاً كساني كه شغل هايي دارند كه كمر آنها هنگام كار به مقدار زياد و به تعداد زياد حركت مي‌كند، مثل شغل هايي كه مستلزم خم شدن به طرف چرخيدن مي‌باشد.

۴- وراثتي :

كساني كه در خانواده افراد نزديك آنها مانند پدر مادر و يا خواهر و برادر آنها دچار انسداد كانال نخاعي هستند. قاعدتاً ستون فقرات اين افراد شبيه اقوام نزديك آنهاست.

۵- بيمارهاي مادرزادي :

مانند آكندروپلازي‌ها اين افراد دچار كوتاهي دست و پا هستند و سر بزرگي دارند و مستعد انسداد كانال نخاعي هستند. زيرا كانال نخاعي انها قطر كمي دارد. بعد از سنين ۳۰ سالگي دچار علائم انسداد كانال نخاعي مي‌شوندانجام ام آر آي است.

6- بيماري هاي روماتيسمي :

مانند آرتريت روماتوئيد و اسپونديليت آنكيلوزان باعث مي‌شوند كه فرد مستعد انسداد كانال نخاعي بشود. زيرا در اين بيماري‌ها مفاصل ستون مهره‌ها يا فاست دچار التهاب مي‌شوند و همين التهاب باعث افزايش رشد آنها مي‌شود.

راه هاي تشخيص انسداد كانال نخاعي چيست ؟

اولين راه تشخيص انسداد كانال نخاعي، گرفتن شرح حال از بيمار است. اينگونه بيماران معمولاً علائم لنگش متناوب دارند. يعني بيمار پس از مدتي راه رفتن دچار خستگي گزگز و خواب رفتگي و درد در اندام هاي تحتاني و كمر مي‌شود.

پس از چند دقيقه نشستن و استراحت كردن بهبود پيدا مي‌كند و سپس به مسير خود ادامه مي‌دهد. در معاينه فيزيكي اين بيماران معمولاً ضعف عضلاني ديده نمي شود.

علت آن است كه انسداد كانال نخاعي يك بيماري مزمن است و در طي سالها به وجود مي‌آيد. به همين جهت بيماران از گزگز سوزش و خواب رفتگي و سر شدن اندام هاي تحتاني شكايت دارند و درد در در مرحله دوم قرار دارد.

اما مهمترين راه تشخيص انسداد كانال نخاعي انجام ام آر آي است و سپس ام نوار عصبي و عضلاني يا EMG كه درگيري مزمن ريشه هاي عصبي را نشان مي‌دهد.

روش هاي درماني انسداد كانال نخاعي چيست ؟

براي درمان انسداد كانال نخاعي اصولاً چهار راه وجود دارد يكي استفاده از داروهاي ضد التهاب و ديگري انجام فيزيوتراپي و مانيپولاسيون طب سوزني و سوم تزريق هاي داخل ستون مهره‌ها و چهارم عمل جراحي ستون مهره هاست.

قاعدتاً بهترين و ماندگار ترين شيوه درمان عمل جراحي است. اما قبل از انجام عمل جراحي لازم است براي بيمار درمان هاي ساده تر كه در بالا شرح داده شد انجام شود.

در صورت عدم پاسخ به درمان هاي ساده تر عمل جراحي براي بيمار توصيه مي‌شود. عده زيادي از اين بيماران با درمان هاي غير جراحي كه در بالا شرح داده شد خصوصاً با تزريق هاي داخل ستون مهره‌ها پيدا مي‌كنند.

انجام درمانهاي غير جراحي در بيماران توصيه مي‌شود كه علائم عصبي ندارند. قاعدتا اگر بيماري مشكلات كنترل در ادرار و مدفوع دارد يا پاي بيمار هنگام راه رفتن روي پاشنه يا پنجه پا ضعيف باشد.

از همان اول درمان جراحي توصيه مي‌شود. زيرا بيمار زمان را از دست مي‌دهد و ممكن است علائم عصبي غير قابل جبران پيدا كند.

انسداد كانال نخاعي

انواع جراحي انسداد كانال نخاعي چيست؟

براي انسداد كانال نخاعي چندين روش جراحي مي‌توان پيشنهاد كرد.

يكي استفاده از آندوسكوپ است كه در موارد محدود براي بيماراني كه دچار انسداد كانال نخاعي هستند مي‌توان اين عمل را انجام داد. كه اصطلاحاً عمل هاي كم تهاجمي ناميده مي‌شوند.

۲- عمل هاي جراحي با استفاده از لوله هاي مخصوصي است كه مانند آنتن راديو از قطر كم شروع شده و به تدريج قطر آنها زياد تر ختم مي‌شوند تا يك لوله به قطر حدود ۱۸ ميليمتر در مقابل كانال نخاعي قرار مي‌گيرد و سپس كانال نخاعي با دريل گشاد مي‌شود.

۳- عمل جراحي بعدي عمل جراحي كلاسيك انسداد كانال نخاعي كه عمل جراحي باز مي‌باشد و بدون وسيله گذاري انجام مي‌شود. در اين نوع عمل در اين نوع كانال نخاعي گشاد مي‌شود و و سيله‌اي در ستون مهره هاي بيمار قرار داده نمي شود.

۴- آخرين نوع، جراحي عمل جراحي باز با وسيله گذاري است. هنگام عمل جراحي براي رفع تنگي مقداري از فاست هاي بيمار را بردارند و عملاً اين فاست‌ها رشد زياد پيدا كردند تا ستون مهره‌ها پايداري پيدا كند و لق نشود.

بنابرين براي جلوگيري از ليز خوردگي مهره در آينده عده‌اي از جراحان از پيچ و مهره در كمر بيمار چه استفاده مي‌كنند و پس از رفع فشار يا دكامپرشن ريشه‌هاي عصبي مهره‌ها را با پيچ و ميله به يكديگر وصل مي‌كند و با پيوند استخواني آنها را جوش مي‌دهند تا از لقي آنها در آينده جلوگيري كند.

علائم انسداد كانال نخاعي چيست؟

1.  درد در ناحيه كمر
2. درد و سوزش كه از باسن شروع مي‌شود و به پشت ران و ساق با ادامه امتداد پيدا مي‌كند. ( در مسير عصب سياتيك) درد سياتيك ممكن است در هر دو اندام تحتاني يا فقط در يك اندام تحتاني ايجاد شود.
3. خواب رفتگي اندام هاي تحتاني(پاها)،
4. سوزن سوزن شدن اندام هاي تحتاني (پاها)،
5. گرفتگي يا كرامپ يا اسپاسم عضلاني اندام هاي تحتاني (پاها)،
6. ضعف و ناتواني و ضعيف شدن نيروي اندامهاي تحتاني ( پاها)
7. از دست دادن احساس پا.
8. ضعف در پاها كه معمولا فرد نمي تواند انگشتان و مچ پاي خود را به طرف بالا بياورد و روي پاشنه پا راه برود كه اين حالت را پاي افتاده يا دراپ فوت Drop foot مي‌گويند.
9. ضعف عضلات پا به طوري كه فرد نمي تواند روي پنجه هاي پا راه برود.

زندگي با انسداد كانال نخاعي

تنگي نخاعي بيماري افراد مسن است، يعني بيماري افرادي است كه بالاي ۶۰ سال دارند. به عبارت ديگر بيماري افراد بازنشسته است.

اين بيماري طيف هاي گسترده اي دارد و مي‌تواند از تنگي خفيف تا تنگي هاي بسيار شديد باشد. اين بيماري ميتواند علائم مبهم مانند خواب رفتگي هاي جزئي اندام هاي تحتاني تا علائم شديد عصبي و مانند فلج شدن اندام‌ها و بي اختياري ادرار و مدفوع ايجاد كند.

بيماري انسداد كانال نخاعي چون به طور مزمن و در طي سالها به مقدار كم و به تدريج بوجود مي‌آيد، معمولاً علائم پر سر و صدايي ندارد.

ولي از آنجايي كه افراد مسن لازم است يا براي سلامتي قلب و عروق پياده روي كنند، عملاً زندگي آنها را تحت تاثير قرار مي‌دهد.

زيرا اينگونه بيماران تمايل دارند كارهاي خود را نشسته انجام دهند و تمايلي به انجام ورزش و پياده روي و راه رفتن ندارند و همين باعث مي‌شود كه پديده پيري در واقع در آن‌ها سريعتر پيشرفت كند.

نكته مهم در زندگي با تنگي كانال نخاع اين است كه اين بيماري چقدر كيفيت زندگي فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهد، قاعدتا اگر بيمار مي‌تواند به پياده‌روي خود بپردازد و زندگي قابل قبولي داشته باشد.

درمان هاي غير جراحي كافي است ولي اگر بيمار نتواند راه برود و كيفيت زندگي خوبي نداشته باشد يا هنگام راه رفتن به علت اختلال در تعادل دچار سقوط‌ها و زمين خوردگي هاي مكرر شود صلاح است مورد عمل جراحي قرار گيرد تا بتواند باقيمانده عمر خود را با كيفيت خوبي سپري كند.

آيا مي‌توان از تنگي كانال نخاع پيشگيري كرد؟

واقعيت آن است كه تمام بيماري هايي كه ما مبتلا مي‌شويم جنبه هاي ژنتيكي دارد، يعني استعداد آن را داريم. ولي مي‌توان زمان بروز اين بيماري‌ها و شدت بروز آنها را با رعايت نكات بهداشتي و ايمني ستون مهره‌ها تغيير داد.

اولين قدم اين است كه ببينيم انسداد كانال نخاعي چگونه به وجود مي‌آيد؟ انسداد كانال نخاعي تابع قانون هاي بيومكانيك ميباشد. يعني وقتي ستون مهره‌ها لقي هاي كمي شود فاست يا مفاصل ستون مهره‌ها رشد بيش از حد پيدا مي‌كنند تا جلوي لقي را بگيرند.

علت لق شدن ستون مهره‌ها چيست ؟ علت لق شدن ستون مهره‌ها برداشته شدن حمايت عضلاني و نيز خراب شدن ليگامان‌ها مي‌باشد. بنابراين هنگام و كار و زندگي بايد مواظب اين دو عنصر مهم باشيم.

براي تقويت عضلات بايد ورزش مناسب كنيم و شغل مناسب داشته باشيم. قاعدتاً فردي كه توانايي بدني يك شغل سنگين را ندارد وقتي كار ميكند عضلات وي دچار فرسودگي و خستگي ميشوند و در نتيجه ليگامانهاي دچار خرابي و از دست دادن خاصيت كشساني و پارگي مي‌شود و فرد مستعد لقي مي‌شود.

بنابراين يكي از كارهايي كه بايد بكنيم اين است كه از انجام كارهاي سنگين خودداري كنيم كه خوشبختانه امروزه انسان با اختراع ماشين هاي مختلف اين كار را انجام داده است.

صد سال يا دويست سال قبل بسياري از كارها با دست انجام مي‌گرفت. مثلاً نجار‌ها يا آهنگران براي بريدن چوب يا آهن از اره دستي استفاده مي‌كردند، ولي امروزه وسايل برقي اين كار را انجام مي‌دهند.

در افراد كارگر و صنعت گر بلند كردن اجسام سنگين قاعدتاً باعث خستگي و فرسودگي عضلات و شل شدن و پاره شدن ليگامان مي‌شود و بالعكس در كارمندان و پشت ميز نشين‌ها و مديران و افرادي هم كه كار سنگين ندارند در صورتي كه ورزش نكنند.

عضلات و ليگامان‌ها چون استفاده نمي شوند به تدريج كوتاه مي‌شوند ليگامان‌ها علاوه بر كوتاه شدن خاصيت كشساني خود را از دست مي‌دهند در نتيجه ستون مهره‌ها مستعد لقي مي‌شود.

بنابراين تا اينجا دو اصل مهم در مورد پيشگيري از انسداد كانال نخاعي كه يكي از عبارت است از انجام حركات ورزشي و نرمش هاي حساب‌شده و كارهاي بدني مناسب.

دوم جلوگيري از بي حركتي ستون مهره‌ها و از دست دادن توده عضلاني و از دست دادن و جلوگيري از كوتاه شدن عضلات و ليگامان‌ها با استفاده از ورزش و نرمش هاي صبحگاهي و آمادگي بدني بيان شد.

انسداد كانال نخاعي

انسداد كانال نخاعي اگر درمان نشود چه مي‌شود؟

در پزشكي اصطلاحي داريم به نام سير طبيعي بيماري ها. يعني بيماراني كه به دلايلي درمان نمي‌كنند را تحت نظر مي‌گيرند، تا ببينند كه چه اتفاقي در آينده براي آنها مي‌افتد.

در مورد انسداد كانال نخاعي نيز سير بيماري توسط دانشمندان مطالعه شده است. به طور كلي انسداد كانال نخاعي در نصف موارد بيماري بدي نيست و باعث فلج اندام‌ها يا بي اختياري ادرار و مدفوع نمي شود.

ولي در حدود ۲۵ درصد موارد انسداد كانال نخاعي باعث فلج اندام‌ها يا بي اختياري ادرار و مدفوع مي‌شود. اصولا انسداد كانال نخاعي را توصيه مي‌كنيم كه مورد درمان صحيح قرار دهند.

ولي اگر انسداد كانال نخاعي درمان نشود پس از مدتي درد بيمار و راه رفتن بيمار كاهش پيدا مي‌كند. زيرا همانطور كه ميدانيم انسداد كانال نخاعي يا با علائم درد مراجعه مي‌كنند يا با لنگش متناوب.

يعني بيمار مبتلا به انسداد كانال نخاعي پس از مدتي ايستادن و يا پس از مدتي راه رفتن دچار خواب رفتگي و گزگز و مورمور يا عدم توانايي در راه رفتن مي‌شود.

بنابراين اكثر بيماراني كه دچار انسداد كانال نخاعي هستند عملاً در حالت نشسته زندگي مي‌كنند. اصولا انسداد كانال نخاعي با گذشت زمان خوب نمي‌شود.

اما درد بيماران انسداد كانال نخاعي ممكن است به علت از بين رفتن ريشه هاي حسي عصب كاهش پيدا كند ولي ممكن است علائم عصبي بيماران پيشرفت پيدا كند.

بنابراين توصيه مي‌كنم كه كليه بيماراني كه دچار انسداد كانال نخاعي هستند به پزشك مراجعه كنند تا مورد درمان صحيح قرار گيرند.

خصوصاً كه هر سال سن بيماران مبتلا به انسداد كانال نخاعي افزايش پيدا مي‌كند و اين بيماران معمولاً مسن هستند و ممكن است پس از مدتي زمان طلايي را از دست بدهند و عملاً عمل جراحي باعث خطرات زياد براي آنان شود و سودي هم براي آنها نخواهد داشت.