گياه آويشن | با خواص اين درمانگر  طبيعي آشنا شويم

گياه آويشن كه نام ديگر آن آزربه ( Thymes) سرده‌اي از تيره نعناعيان است. گياه آويشن حدود ۳۵۰ گونه دارد كه در جغرافياي ايران ۱۴ گونه معطر و چند ساله اين گياه رشد مي يابد.

اين خانواده گياه آويشن به گياه مرزنگوش بسيار نزديك است و در مناطق كوهستاني مي‌رويد.

گياه آويشن

تاريخچه‌ آويشن

قرن‌ها پيش مصريان هوشمندانه از گياه آويشن براي موميايي كردن استفاده مي‌كردند. آويشن به دليل داشتن تيمول زياد، باكتري‌ها و قارچ‌ها را از بين مي‌برد و ماده‌اي فوق‌العاده براي موميايي كردن است.

در دوران باستان، گياه آويشن نماد شجاعت، مردانگي و قدرت بود. سربازان رومي به نشانه‌ي احترام شاخه‌اي از برگ‌هاي گياه آويشن را مبادله مي‌كردند.

يوناني‌ها و رومي‌ها دسته‌ي گياه آويشن را به منظور پاك‌سازي خانه‌ها و معابد خود مي‌سوزاندند. آنها هم‌چنين براي مصرف دارويي، گياه آويشن را در آب حمام خود استفاده مي‌كردند.

در قرون وسطي در اروپا، برگ‌هاي گياه آويشن را زير بالش مي‌گذاشتند تا خواب آرامي داشته باشند. در آن دوران هم‌چنين گياه آويشن را در تابوت‌ها نيز قرار مي‌دادند، چون مردم اعتقاد داشتند باعث مي‌شود فرد متوفي با دلگرمي قدم به زندگي بعدي خود بگذارد.

كاربردهاي گياه آويشن 

نتايج يك تحقيق دربارهٔ اثرات گياهان درمنه،اسطوخودوس  و گياه آويشن شيرازي بر روي باكتري‌هاي مشخص شده است كه كه هر ۳ گياه برخوردار از نوعي اسانس بااثر مهاركنندگي بر روي باكتري‌هاي بيماري‌زا هستند.

اين درحاليست كه براساس اين تحقيق مشخص شد كه اسانس گياه آويشن شيرازي در اين ميان، بيشترين تاثير را در مهار باكتري‌ها نسبت به اسانس گياهان ديگر داشت.

در عين حال گياه آويشن تنها كاربردهاي درماني ندارد و از آن در صنايع غذايي به عنوان ادويه و طعم دهده استفاده مي شود و در صنايع دارويي، بهداشتي و آرايشي نيز به شكل گسترده اي مورد استفاده قرار مي گيرد.

روغن آويشن

گونه‌هاي مختلف گياه آويشن

گياه آويشن  داراي گونه هاي متنوعي است و حدود ۳۵۰ گونه آن تا كنون شناسايي شده اند. با اين وجود در ليست زير مهمترين انواع آنها مورد اشاره قرار گرفته است.

• گياه آويشن اوراسيايي Thymus pannonicus
• گياه آويشن پشمي Thymus pseudolanuginosus
• گياه آويشن خزنده Thymus praecox
• گياه آويشن زيره‌اي Thymus herba-barona
• گياه آويشن ليمويي Thymus pulegioides
• گياه آويشن معمولي Thymus vulgaris
• گياه آويشن مورودر Thymus moroderi
• سوسنبر Thymus capitatus
• ثومون Thymus serpyllum
• گياه آويشن دنايي”Thymus Dena”

 گياه آويشن در ايران

در زبان كردي كرمانشاهي به «گياه آويشن»، «هه زوه» و در ساير مناطق كردنشين به آن «آنخ» يا «اَزوِه» يا «هه زوه» گفته مي‌شود و در زبان تركي به «كهكيك اوتو» شناخته مي شود.

همچنين در زبان لري به خصوص در مناطق بختياري به اين گياه «اوشوم» و (اِزبوئه) گفته مي‌شود. در زبان مردم رودبار استان گيلان به آن، «پلنگ مشك» مي‌گويند و طعم دهنده اصلي غذايي به نام شامي رودباري است.

يكي از گونه‌هاي اين گياه كه در مناطق كوهستاني شمال خراسان به وفور يافت مي‌شود به زبان كرمانجي «آنخ» نام دارد.

گونه‌هاي مختلفي از گياه آويشن در كوهستان‌هاي ايران مي‌رويد. در كتاب هاي طب سنتي فارسي با نام «حاشا»، «اوشن» و «صعتر الحمير» نيز از آن نام برده شده‌است.

گياه آويشن

در ايران گونه‌هاي مختلف با اسامي محلي متفاوتي شناخته مي‌شوند از جمله در همدان «آزربه»، در اطراف تهران «گياه آويشن يا آويشم»، در طالقان «زروه»، در زبان كردي به آن «جعتري»، «آنوخ» يا «اَزوِه» مي‌گويند.

همينطور در مناطق ترك‌نشين «كهكيك اوتي» يا «كاكله اوتي»، و در ساير مناطق «صعتر»، «زعتر»، «اوشن»، «اشمه كوهي»، «سي سنبر» و «سوسنبر» هم ناميده مي‌شود.

گياه آويشن شيرازي (Zataria multiflora) در شهرستان اقليدمي‌رويد و در آذربايجان غربي به خصوص مناطق كوهستاني نقده رويش قابل توجهي دارد.

درباره خواص درماني گياه آويشن بيشتر بدانيم

گياه آويشن به‌طور كلي در بهبود وضعيت سيستم ايمني، دستگاه‌هاي تنفسي، گوارشي، عصبي و بخش‌هاي ديگر بدن تأثير بسياري دارد.

متخصصان طب سنتي براين باورند كه وقتي پاي سلامتي به ميان مي‌آيد، اين گياه مانند يك موتورخانه‌ي قوي شروع به كار كرده و آثار ملموس و موثري از خود برجاي مي گذارد.

گياه آويشن در بهبود گلودرد مؤثر است

روغن گياه آويشن يكي از قوي‌ترين ضدميكروب‌هاي طبيعي است كه به عنوان دارويي مؤثر در درمان گلودرد استفاده مي‌شود. روغن گياه آويشن حاوي كارواكرول است. به همين دليل يكي از مهم‌ترين روغن‌ها براي تسكين گلودرد محسوب مي‌شود.

در مطالعه‌اي كه به‌تازگي توسط دانشكده‌ي بهداشت دانشگاه علوم پزشكي لودز در لهستان انجام گرفته، روغن گياه آويشن به ۱۲۰ گونه‌ي مختلف باكتري‌ جداشده از بيماران مبتلا به عفونت‌هاي حفره دهان، دستگاه تنفسي، ادراري و تناسلي واكنش نشان داده است.

نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد روغني كه از گياه آويشن گرفته مي‌شود، فعاليت بسيار قوي در برابر تمامي سويه‌هاي باليني دارد. اين روغن حتي بر روي سويه‌هاي مقاوم به آنتي‌بيوتيك، اثر بسيار خوبي دارد.

پس اگر گلودرد داشتيد، حتما مقداري گياه آويشن به سوپ خود بيفزاييد و چاي گياه آويشن بنوشيد زيرا كه تسكين‌دهنده درد و ازبين‌برنده‌ي ميكروب است.

گياه آويشن

باعث كاهش فشار خون و كلسترول مي‌شود

مصرف گياه آويشن منجر به توليد موادي مي‌شود كه ضد فشار خون هستند. به همين دليل اين گياه فوق‌العاده، انتخاب مناسبي براي كساني است كه از علائم فشار خون بالا رنج مي‌برند.

مطالعه‌اي كه به‌تازگي روي حيوانات انجام شده، نشان داده كه عصاره‌ي گياه آويشن مي‌تواند ضربان قلب افرادي را كه فشار خون بالا دارند، كاهش دهد.

پيشگيري از مسموميت غذايي

گياه آويشن نه تنها مي‌تواند از آلودگي مواد غذايي جلوگيري كند، بلكه مي‌تواند از غذاهايي كه قبلا آلوده شده‌اند آلايش‌زدايي كند. در جريان مطالعات متعددي كه در ميكروبيولوژي مواد غذايي (Food Microbiology) منتشر شده است.

محققان دريافته‌اند كه روغن گياه آويشن مي‌تواند كاهويي را كه با شيگلا (ارگانيسم عفوني كه مسبب اسهال است و مي‌تواند آسيب‌هاي جدي به روده وارد كند) آلوده شده است، آلايش‌زدايي كند.

شستن محصول در محلولي كه فقط حاوي يك درصد روغن گياه آويشن است، مي‌تواند تعداد باكتري‌هاي شيگلا را به زير مقدار قابل تشخيص كاهش دهد.

با افزودن گياه آويشن به وعده‌ي غذايي بعدي، در واقع مي‌توانيد احتمال ابتلا به بيماري‌هاي ناشي از غذاي مسموم و آلوده را كاهش دهيد.

گياه آويشن تازه را به سالادي كه خودتان درست مي‌كنيد، اضافه كنيد تا سبزيجات خامي كه در آن استفاده كرديد، سالم‌تر شوند و با اطمينان بيشتري آنها را مصرف كنيد.

انرژي بخش

محققان كارواكرول موجود در اين گياه دارويي را مورد مطالعه قرار داده‌اند و نتايج اين مطالعات نشان مي‌دهد كه اين ماده تأثير بسيار مثبتي بر حال و روحيه‌ي فرد دارد.

نتايج پژوهشي كه در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، نشان داد زماني كه كارواكرول به مدت هفت روز متوالي بين حيوانات توزيع شد، سطح دوپامين و سروتونين در قشر جلوي مغز و هيپوكامپ افزايش يافت؛ دوپامين و سروتونين، دو انتقال‌دهنده‌ي عصبي مهم هستند.

طبق داده‌هاي اين پژوهش، كارواكرول مولكولي است كه باعث فعال‌تر شدن مغز مي‌شود و با تنظيم انتقال‌دهنده‌هاي عصبي به وضوح بر فعاليت مغز اثر مي‌گذارد.

نتايج اين مطالعات نشان داده است كه اگر گياه آويشن به‌طور منظم و به مقدار كم مصرف شود، باعث مي‌شود حس و حال بهتري داشته باشيد.

 ضد سرطان

خواصي كه اين گياه دارد، مي‌تواند در مبارزه با تومورها و سرطان اثربخش باشد. به‌خصوص كارواكرول كه تركيب اصلي سازنده‌ي اين گياه پرخاصيت است.

خاصيت ضد تومور بودن از خود نشان داده و گياه آويشن را به گياهي مفيد براي مبارزه با سرطان تبديل كرده است.

اخيرا پژوهشي نيز در كشور چين انجام شده و نتايج آن را Anti-Cancer Drugs منتشر كرده است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كارواكرول باعث جلوگيري از تكثير و پخش شدن رده‌هاي سلولي‌ سرطان روده‌ي بزرگ مي‌شود.

به‌طور كلي تحقيقات نشان مي‌دهند كه كارواكرول پتانسيل زيادي براي پيشگيري و درمان سرطان روده‌ بزرگ دارد.

درمان برونشيت

چندين قرن است كه از گياه آويشن براي درمان سرفه و برونشيت استفاده مي‌كنند.

در مطالعه‌اي كه توسط مؤسسه‌ي «Practice for Internal Medicine and Pneumology» در آلمان انجام شد، از درماني خوراكي كه تركيبي كه از گياه آويشن و پيچك بود استفاده شد.

گروهي كه با اين دارو تحت درمان قرار گرفتند، كاهش ۵۰ درصدي ميزان سرفه داشتند و اين پيشرفت در درمان اين گروه، دو روز زودتر از گروهي كه شبه‌دارو به آنها تجويز شده بود حاصل شد.

علاوه بر اين، گروهي كه با تركيب گياه آويشن و پيچك درمان شدند، بيشتر از گروه ديگر دچار عوارض جانبي نشدند و مي‌توان گفت اين درمان اصلا عوارض جانبي جدي در پي نداشت.

تحقيقات بيشتر اين موضوع را تأييد كرده و نشان مي‌دهد كه گياه آويشن درمان طبيعي و بسيار مؤثر برونشيت است.

تركيبات گياه آويشن

تركيب اصلي روغن عصاره‌اي گياه آويشن، تيمول است كه به آن خاصيت ضدعفوني‌كننده بخشيده است. به همين دليل روغن اين گياه معمولا در دهان‌شويه‌ها و خميردندان‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

خشك شده گياه آويشن

اين روغن ميكروب‌ها و عفونت دهان را از بين برده و از دندان در مقابل پلاك و پوسيدگي محافظت مي‌كند. تيمول هم‌چنين قارچ‌ها را نيز از بين مي‌برد و به صورت تجاري در تهيه‌ي ضدعفوني‌كننده‌هاي دست و كرم‌هاي ضدقارچ استفاده مي‌شود.

گياه آويشن علاوه بر كاروكرول، حاوي انواع فلاونوئيدها از جمله آپيژنين (apigenin)، نارينژين (naringenin)، لوتئولين (luteolin) و تيمونين (thymonin) است. اين فلاونوئيدها قدرت آنتي‌اكسيداني اين گياه را افزايش مي‌دهند.

۲۸ گرم از گياه آويشن تازه، حاوي مواد و عناصر زير است:

• ۲۸ كالري؛
• ۶٫۸ گرم كربوهيدرات؛
• ۱٫۶ گرم پروتئين؛
• ۰٫۵ گرم چربي؛
• ۳٫۹ گرم فيبر؛
• ۴۴٫۸ ميلي‌گرم ويتامين سي؛
• ۱۳۳۰ واحد ويتامين A؛
• ۴٫۹ ميلي‌گرم آهن؛
• ۰٫۵ ميلي‌گرم منگنز؛
• ۱۱۳ ميلي‌گرم كلسيم؛
• ۴۴٫۸ ميلي‌گرم منيزيم؛
• ۰٫۱ ميلي‌گرم ريبوفلاوين؛
• ۰٫۲ ميلي‌گرم مس؛
• ۰٫۱ ميلي‌گرم ويتامين B6؛
• ۱۷۱ ميلي‌گرم پتاسيم.

طريقه مصرف گياه آويشن

اين گياه در تمامي طول سال، هم به‌صورت تازه و هم خشك‌شده به‌آساني در دسترس است. گياه آويشن تازه عطر دلپذيرتري دارد اما دسترسي به آن نسبت به گياه آويشن خشك‌شده كمي دشوارتر است.

اگر گياه آويشن تازه تهيه كرديد، مي‌توانيد آن را يك تا دو هفته در يخچال نگهداريد. گياه آويشن خشك بايد در جاي خنك و تاريك نگهداري شود و در حالت مطلوب، تا ۶ ماه ماندگاري دارد.

گياه آويشن

در بسياري از دستور غذاها، نوع خشك‌شده‌ي اين گياه را مي‌توان جايگزين نوع تازه‌ي آن كرد. يك قاشق چاي‌خوري از برگ خشك‌شده‌ي گياه آويشن معادل يك قاشق غذاخوري گياه آويشن تازه‌ي خردشده است.

اين گياه را مي‌توان به روش‌هاي مختلف مصرف كرد. رايج‌ترين آن، استفاده از آن به عنوان سبزي تازه يا خشك‌شده در غذاهاي مختلف است. براي مقاصد دارويي، مي‌توانيد گياه آويشن را به شكل چاي، شربت، مكمل يا عصاره‌ي روغني استفاده كنيد.

زماني كه گياه آويشن را به آشپزخانه‌ي خود بياوريد و در زندگي روزانه از آن استفاده كنيد، چه به صورت تازه و چه به شكل خشك‌شده است.

اين گياه سالم و خوشمزه‌ را مي‌توانيد به خوراكي‌هايي مثل مرغ، ماهي، گوشت قرمز، سبزيجات (به خصوص لوبيا، بادمجان، هويج و كدوسبز)، پنير (به خصوص پنير بز)، پاستا، انواع سوپ‌ها، سس‌ها، دسرها و ترشيجات اضافه كنيد.

گزينه‌هاي پيش روي شما واقعا بي‌پايان است. اگر طعم گياه آويشن را دوست داشته باشيد، مي‌توانيد آن را به هر غذايي كه دوست داريد اضافه كنيد.

در چه غذاهايي از گياه آويشن استفاده مي شود

اگر مي‌خواهيد اين گياه را در غذاهاي خانگي خود استفاده كنيد، ما به شما دستور‌العمل‌هايي پيشنهاد مي‌كنيم تا بتوانيد با استفاده از آن‌ها، غذاهايي با بو و طعم خوش گياه آويشن را براي اولين بار تجربه كنيد.

براي ماهي از گياه آويشن تازه ولي براي مرغ از گياه آويشن خشك‌شده استفاده كنيد. يا مي‌توانيد در انواع سوپ‌ها (هر كدام كه باب ميل‌تان بود) از مقدار كمي گياه آويشن استفاده كنيد.

و اما هشدارهايي درباره گياه آويشن

مصرف گياه آويشن به مقدار معمول در غذا مشكلي به وجود نمي‌آورد. اگر گياه آويشن براي مصارف دارويي به مقدار بسيار زياد مصرف شود، در كوتاه‌مدت مسئله‌اي پيش نمي‌آيد ولي ممكن است در بلندمدت باعث ايجاد مشكلات گوارشي شود.

زنان باردار و شيرده نبايد براي مصارف دارويي، بيش از حد از گياه آويشن استفاده كنند. اگر به انواع گياهان خانواده‌ي نعناع حساسيت داريد، احتمال دارد به گياه آويشن هم حساسيت داشته باشيد.

زناني كه به هورمون‌ها حساس هستند، مثل كساني كه مبتلا به سرطان سينه، سرطان تخمدان، سرطان رحم، فيبروئيدهاي رحمي يا اندومتريوز هستند، گياه آويشن ممكن است در بدن‌شان مانند استروژن عمل كند. اگر چنين شرايطي داريد، به‌هيچ‌وجه از گياه آويشن استفاده نكنيد.

اگر از گياه آويشن به مقدار زياد استفاده كنيد، ممكن است روند لخته‌شدن خون‌تان را (كه براي بندآوردن خون‌ريزي ضروري است) كُند كند. پس اگر هرگونه اختلالات انعقادي داريد، يا در حال حاضر از رقيق‌كننده‌هاي خون استفاده مي‌كنيد، نبايد زياد گياه آويشن بخوريد. به همين دليل نيز نبايد ۲ هفته قبل از عمل جراحي از گياه آويشن استفاده كرد.