ويتامين K | يك ويتامين مهم كه گاهي جدي گرفته نمي شود
ويتامين K يا ويتامين كا به گروهي از ويتامين‌هاي محلول در چربي گفته ميشود كه در لختگي خون نقش دارند.
نام ويتامين K از حرف نخست واژه Koagulation در زبان آلماني يا Coagulation در زبان دانماركي گرفته شده است.
در سال ۱۹۳۵ (ميلادي) دانشمندي دانماركي بنام هنريك دام متوجه وجود ماده‌اي در بدن مرغ شد كه باعث انعقاد خون مي‌شد. وي اين ماده را «ويتامين كا» نام‌گذاري كرد.
ويتامين K ترومبين را كه براي لخته‌شدن طبيعي خون لازم است فعال مي‌كند. ويتامين K مانند ويتامين دي محلول در چربي است و بدن براي جذب آن نياز به صفرا دارد.
اين ويتامين در برابر گرما، پايدار است اما در مقابل نور خورشيد و يخ زدگي از بين مي‌رود. هر چه هوا گرمتر شود نياز بدن به ويتامين K بيشتر ميشود.
ويتامين K نامي عمومي براي دو گروه كوچك از ويتامين K۱ (فيلوكينون) و ويتامين K۲ (مناكينون) است كه تفاوت اندكي در ساختار مولكولي با يكديگر دارند.
اما در تحقيقات جديد معلوم شده كاركردهاي متفاوتي دارند هر چند هنوز پژوهش‌هاي بسياري لازم است تا تفاوت ميان اين دو به درستي دريافته شود.
ويتامين K۲ نسبت به ويتامين كا۱ بهتر جذب ميشود و مدت زمان طولاني‌تري در بدن ذخيره مي‌ماند. در بدن انسان مقداري از ويتامين K۱ به ويتامين كا۲ تبديل ميشود كه اين تبديل از طريق باكتري‌هايي در روده است.
مهمترين فايده اين ويتامين K جلوگيري از خونريزي است. اين ويتامين براي كنترل و درمان خونريزي ناشي از بيماري‌هاي هموفيلي، كبد، زردي و زخم معده سودمند است.
همچنين خونريزي‌هاي ناشي از استفاده طولاني مدت از آسپرين‌ها و آنتي بيوتيك‌ها را درمان كرده و در درمان خونريزي شديد در دوران قاعدگي و بهبود وضعيت استخوان‌ها و قلب نيز مفيد است.
به نوزادان زودرس كه امكان خونريزي در آنها زياد است هم بعد از تولد ويتامين K تزريق مي‌كنند. همچنين اين ويتامين در پيشگيري از سنگ كليه، پوسيدگي (پوكي) استخوان، ديابت و بيماري‌هاي كبدي سودمند است.
Kويتامين
مهم ترين خواص و فوايد ويتامين k
ويتامين كا يكي از ويتامين هايي است كه بسياري آن را فراموش مي‌كنند. ما به صورت متداول موضوعاتي را درباره ويتامين هاي ديگري مانند ويتامين ث و د و اهميت اين ويتامين‌ها مي‌شنويم.
اما ويتامين K براي شما چه مي‌كند؟ مهمترين چيزي كه درباره ويتامين كا مي‌دانيد اين است كه اين ويتامين خون را منعقد (لخته) مي‌كند.
كمبود ويتامين K مي‌تواند علائم مختلفي را بروز دهد. كه مشخص ترين آنها خونريزي بيش از حد است. علاوه بر لخته سازي، ويتامين كا در حصول اطمينان از انتقال كلسيم به استخوان‌ها نيز بسيار سودمند است كه اين تنها بخشي از فوايد ويتامين كا براي بدن است.
سبزيجات برگي سبز و پنيرها منبع خوبي از ويتامين K محسوب مي‌شوند. در كنار منابع لبني، ويتامين كا2 توسط باكتري‌ها در روده بزرگ سنتز شده و جذب مي‌گردد و در 10 درصد از ويتامين هاي كا شركت دارد.
سنتز ويتامين K مي‌تواند سمي باشد. مكمل هاي ويتامين كا مي‌توانند با عمليات برخي داروهاي رقيق كننده خون در تداخل باشند.
جلوگيري از پوكي استخوان:
پوكي استخوان به وسيله كاهش غلظت استخوان اتفاق مي‌افتاد و معمولا بعد از سن 50 سالگي اتفاق مي‌افتد كه در زنان يائسه رايج است.
اين معضل در سكوت رشد مي‌كند و اگر درمان نشود منجر به مشكلات بسياري ميشود. نشانه‌ها و علائم پوكي استخوان ممكن است در شكل انحراف نخاعي، استخوان هاي شكننده و درد استخوان ها؛ رخ دهد.
در حدود سن بيست تا سي سالگي جرم استخوان در گونه انسان شروع به كاهش مي‌كند. اين محدوده سني زماني است كه استخوان‌ها در بيشترين استحكام و تراكم هستند.
اما بعد از آن تراكم استخوان‌ها شروع به كاهش مي‌كند. زنان يائسه از مشكل كاهش تراكم استخوان، زماني كه سطح استروژن خون آنها كاهش مي‌يابد؛ رنج مي‌برند.
كاهش لخته سازي خون:
عملكرد اوليه ديگر ويتامين كا تنظيم لخته سازي خون است. اين به دليل نقشي است كه در مخلوط كردن پروترومبين دارد.
لخته شدن خون به صورت خودكار اتفاق مي‌افتد زماني كه زخمي ايجاد ميشود و باعث خونريزي رگ هاي خوني ميشود.
مولكول هايي كه باعث لخته شدن خون ني شوند به صورت دائم در كانال هاي خوني در حال گردش اند.
نقش ويتامين K در اين مورد تنظيم لخته سازي خون با انتقال كلسيم به داخل بدن است.
ويتامين كا2 به بهبود اختلالات خوني به نام سندرم ميلوديسپلاتيك كمك مي‌كند.
كاهش جريان خونريزي ماهيانه شديد:
دلايل زيادي براي شديد بودن جريان خونريزي ماهيانه در زنان وجود دارد، كمبود ويتامين كا نيز يكي از همان دلايل است.
مصرف مكمل هاي ويتامين K مي‌تواند شدت جريان خونريزي را در زمان وقوع عادت ماهيانه كاهش دهد و ضمنا اين ويتامين مقدار جريان خون خارج شده از بدن را نيز كاهش دهد.
جلوگيري از خونريزي داخلي:
اين ويتامين به كاهش ريسك خونريزي كبد، هپاتيت و جذب ضعيف مواد مغذي يا تاثيرات بلند مدت مصرف آنتي بيوتيك ها و آسپرين كمك كند.
برخي مشكلات روده اي نيز به علت كمبود اين ويتامين مانند انسداد، ورم روده بزرگ و مشكلات كولون رخ مي‌دهد.
كاهش درد دوران قاعدگي:
ويتامين K از تنظيم هورمون هايي كه به تنظيم روند قاعدگي مي‌پردازند، اطمينان حاصل مي‌كنند.
در مقابل اين موضوع به كاهش درد قاعدگي كمك مي‌كند. زناني كه از درد شديد قاعدگي رنج مي‌برند بايد آزمايش كمبود ويتامين K بدهند.
قطع حالت تهوع دوران بارداري:
زنان بارداري كه از استفراغ شديد و حالت تهوع طي دوران بارداري رنج مي‌برند معمولا به كمبود ويتامين كا مبتلا مي‌باشند.
اگر از مكمل هاي اين ويتامين استفاده شود، به كاهش اين علائم در زنان باردار كمك ميشود.
نه تنها اين مورد خوب، بلكه اين ويتامين تاثير مثبتي بر روي سلامت رواني و جسمي جنين ها دارد.
Kويتامين
جلوگيري از خونريزي در نوزادان:
معمولا نوزاداني كه تازه با دنيا آمده اند، مورد تزريق ويتامين كا قرار مي‌گيرند تا از خونريزي آنها جلوگيري شود.
اين ويتامين همچنين براي كودكاني كه مبتلا به نفس تنگي هستند لازم و ضروري است و اين كودكان مي‌توانند با مصرف منظم قطره هاي خوراكي اين ويتامين درمان شوند.
جلوگيري از انسداد صفرا:
مصرف آنتي بيوتيك براي مدت زمان طولاني مي‌تواند باعث انسداد صفرا، التهاب روده، سلياك و آماس روده شود.
اين بيماري‌ها حتي در مواقع كمبود ويتامين K بدتر نيز مي‌شوند. علاوه بر مصرف منظم مكمل‌ها با اين ويتامين، از وقوع اين مشكلات در آينده جلوگيري ميشود.
مراقبت از سيستم ايمني:
به وسيله مطالعاتي اثبات شده است كه ويتامين K از سيستم ايمني و گوارشي محافظت مي‌كند. علاوه بر آن؛ اين قابل توصيه است كه غذاهايي خورده شود كه حاوي منبع بسيار زيادي از اين ويتامين باشد.
به اين منظور كه سيستم ايمني و سيستم گوارشي سالم تر باشند.
تنظيم قند خون:
غده ي پانكراس در بدن انسولين ترشح مي‌كند و حاوي مقدار زيادي ويتامين كا است. اين ويتامين براي عملكرد مناسب پانكراس ضروري است.
انسولين ترشح شده توسط پانكراس سطح قند خون را كنترل كرده و تبديل قند به انرژي را تنظيم مي‌كند. از اين رو مي‌توان گفت كه ويتامين K براي تنظيم سطح قند خون ضروري و لازم است.
افزايش جريان ادرار:
ويتامين كا مي‌تواند جريان و حجم ادرار را افزايش دهد كه براي زدودن سموم محلول در بدن ضروري است.
اين دليل آن است كه اگر مقدار كافي ادرار دفع نمي كنيد، توصيه ميشود تا سطح كم ويتامين كا در بدن خود را چك كنيد و اگر دريافتيد كه مقدار كمي از آن را داريد بايد از مكمل هاي ويتامين K استفاده كنيد.
جلوگيري از سرطان:
توسط تحقيقاتي به اثبات رسيده است كه ويتامين K در جلوگيري از بروز سرطان هاي روده، پروستات، معده، بيني و دهان مفيد است.
طبق يكي از مطالعات ويتامين كا در تثبيت بيماران مبتلا به سرطان كبد مفيد بود و حتي عملكرد كبد را در اين بيماران؛ بهبود داده بود.
استفاده از ويتامين كا:
اين ويتامين از خونريزي در نوزادان جلوگيري مي‌كند. اين ويتامين همچنين مانع از فعاليت پروترومبين ميشود، زماني كه آن از طريق خوراكي يا تزريق وريدي به شخص منتقل شود.
همچنين اين ويتامين آثار وارفارين را برعكس كرده و مانع از لخته شدن خون ميشود.
سلامت قوه تشخيص
افزايش سطح ويتامين كا در خون با بهبود حافظه مقطعي در سنين پيري در ارتباط است.
در يكي از مطالعات افراد بالاي هفتاد سال با داشتن بيشترين مقدار ويتامين كا در خون بهترين عملكرد حافظه مقطعي را داشتند.
سلامت قلب
ويتامين K به كاهش فشار خون با جلوگيري از رسوب مواد معدني در شريان‌ها كمك مي‌كند. اين خاصيت قلب را قادر مي‌سازد خون را آزادانه در بدن پمپ كند.
رسوب مواد معدني به طور طبيعي كه با بالا رفتن سن رخ مي‌دهد، يكي از عوامل عمده ريسك بيماري هاي قلبي است.
مصرف منظم ويتامين كا نشان داده است ريسك وقوع سكته را كاهش مي‌دهد.
Kويتامين
عوارض جانبي و حساسيت هاي ويتامين كا
اگر شخص تحت دياليز است، توصيه ميشود قبل از مصرف مكمل هاي ويتامين K با پزشك خود مشورت كند.
دوز بالاي مصرف ويتامين كا مي‌تواند مشكلات انعقادي خوني را بدتر كند و همچنين براي كساني كه از مشكلات كبدي رنج مي‌برند.
ويتامين كا ممكن است قند خون را پايين آورد لذا به بيماران ديابتي توصيه ميشود كه با دقت و نظارت بر سطح قند خون آن را مصرف كنند.
عوارض كمبود ويتامين K
كمبود ابتدايي ويتامين K نادر است اما كمبود شديدتري مي‌تواند به علت عدم جذب مناسب چربي رخ دهد.
مصرف طولاني مدت از آنتي بيوتيك‌ها مي‌تواند باكتري هاي سنتز كننده ويتامين كا در روده را نابود كند و منجر به ريسك كمبود ويتامين كا شود.
نوزادان شيرخواره اي كه از شير مادر تغذيه مي‌كنند نيز در معرض كمبود ويتامين كا به سر مي‌برند.
سطح پايين ويتامين K با تراكم كم مواد معدني در ارتباط است. بنابراين مصرف منظم ويتامين كا از استخوان در مقابل شكنندگي و ترك برداشتن محافظت مي‌كند.
نشانه هاي كمبود ويتامين K
مثل هر ويتامين ديگري كمبود اين ويتاكين هم علائمي در بدن ايجاد مي‌كند كه بايد آنها را شناخت و جدي گرفت. كمبود ويتامين K مي‌تواند به اختلال در لخته شدن خون، خونريزي افزايش يافته و پوكي استخوان منجر شود.
برخي از علائم كمبود اين ويتامين مهم شامل دوره هاي قاعدگي سنگين، ترشح از بيني يا لثه، خونريزي دستگاه گوارش، كبودي آسان، خون در ادرار و خونريزي بيش از حد از جاي زخم، سوراخ ها، تزريق‌ها يا برش هاي جراحي مي‌شوند.
مصرف بي رويه ويتامين K
دوزهاي بالاي ويتامين K مي‌تواند تاثير داروهاي ضد انعقادي را كاهش دهد. ويتامين هاي آ و اي با جذب ويتامين كا تداخل دارند.
مسموميت ناشي از ويتامين كا در غذاها نادر است، همانطور كه بدن ويتامين كا را نسبت به ساير ويتامين هاي محلول در چربي، دفع مي‌كند.
چرا بايد ويتامين K مصرف كنيم
سطح كم ويتامين كا مي‌تواند خونريزي هاي غير قابل كنترل را در پي داشته باشد. در حاليكه كمبود ويتامين كا در بزرگسالان كمياب است.
در عين حال اين كمبود در نوزادان بسيار رايج است. يك بار تزريق ويتامين كا براي نوزادان حد استاندارد است. ويتامين كا همچنين براي تداخل در مصرف بيش از حد رقيق كننده هاي خون مصرف ميشود.
كاهش سنتز ويتامين با عوامل مرتبط با ويتامين K
عدم جذب در بيماري سلياك، ورم روده، سندرم كوتاه روده در پي عمل هاي متعدد جراحي شكم، رشد بيش از حد باكتري ها، اختلالات پانكراسي مزمن.
بيماري هاي صفرا كه جذب چربي را تحت تاثير قرار مي‌دهد. كمبود مواد لبني به علت سوء تغذيه مانند افرادي كه الكل مصرف مي‌كنند.
افرادي كه به طور طولاني مدت از مكمل هايي استفاده كرده اند كه فاقد ويتامين K بوده است.
داروها:كلستيرامين، ساليسيلات، ريفامپين، ايسونيازيد و باربيورات ها؛ برخي از داروهاي رايجي هستند كه با كمبود ويتامين كا در ارتباط مي‌باشند.
بيماري هايي كه به صورت داخلي مهار كننده انعقاد خون و داروهايي مانند ميلوما كه ممكن است باعث كمبود ويتامين كا شوند.
دلايل گوناگون شامل تزريق خون سنگين، انتشار درون عروقي انعقاد، پلي پايتمي ورا، سندرم نفروتيك، كيست تخمدان و سرطان خون نيز باعث كمبود ويتامين كا مي‌شوند.
براي دريافت ويتامين K دو راه وجود دارد كه اولي استفاده از منابع طبيعي ويتامين كا و دومي درخواست از پزشك متخصص براي تجويز مكمل اين ويتامين است.
Kويتامين
منابع طبيعي ويتامين k
سبزيجات برگدار و سبزيجات چليپايي از بهترين منابع ويتامين K بشمار مي‌روند كه به عنوان مثال مي‌توان به جعفري، بروكلي، كلم كيل، برگ كولارد، برگ چغندر سوئيسي، جوانه هاي بروكسل، اسفناج، برگ شلغم، گل كلم، مارچوبه و كاهو اشاره كرد.
منابع ديگر اين ويتامين مهم نيز شامل :آلو، خيار، جگر گاو، ماهي، تخم مرغ، ريحان خشك شده، چاي سبز، سبزيجات دريايي، سبوس گندم، و فرآورده هاي لبني تخمير شده مانند ماست و پنير را مد نظر قرار داد.